Tijdens de bijeenkomst op 11 juli 2024, de viering van het 85-jarig bestaan van het Hoger Technisch Instituut (HTI), werd nog maar eens duidelijk gemaakt door Ton Hillen en Mathew Vola dat we voor een belangrijke opgave staan richting 2030. Wegkijken in handhaving van onveilig gedrag in de breedste zin van het woord en de validatie van kunstmatige intelligentie naar de toekomst toe is ontoelaatbaar. Een mooie opgave voor het HTI om hier invulling aan te gaan geven in het opleidingsprogramma.

Wegkijken, waarom gebeurt dit? Een veelvoorkomend argument is druk: druk om deadlines te halen, druk van leidinggevenden in het huidige werkproces. Of als docenten niet met de druk kunnen omgaan om een actueel curriculum in te richten waarin veiligheid integraal onderdeel wordt, om de veiligheid te kunnen borgen bij opkomende innovaties. Veiligheid wordt dan gezien als een hindernis, een vertrager van het proces. Maar deze korte termijn mentaliteit heeft inmiddels bewezen dat dit catastrofale gevolgen heeft. Het negeren van veiligheidsvoorschriften en het niet melden van onveilige situaties kan ernstige gevolgen hebben, ook juridisch.

Volgens de Arbeidsomstandighedenwet zijn werkgevers én werknemers verplicht om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Het niet naleven hiervan kan leiden tot boetes, arbeidsongeschiktheid en zelfs strafrechtelijke vervolging. Wegkijken kan dus beschouwd worden als nalatigheid en, in ernstige gevallen, als strafbaar verzuim. Beschreven gedrag met betrekking tot het naleven van deze verantwoordelijkheid is nog iets van het heden, kijken we hiervan weg? U mag het zeggen! Hier ligt dan ook een kans, maar wellicht zelfs een zorgplicht voor een opleidingsinstituut als het HTI, om hier een gepast curriculum voor in te richten. Een leven lang blijven leren.

Er is en blijft een dringende behoefte aan een cultuurverandering binnen de bouwsector. Sociale én integrale veiligheid moeten de hoogste prioriteit hebben, boven snelheid, kostenbesparingen en duurzame doelstellingen. Dit vereist niet alleen naleving van regels, maar ook een proactieve houding van alle betrokkenen. Training en continue educatie van bewustwordingscampagnes kunnen helpen, maar uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van elke individuele medewerker om hier niet de ogen voor te sluiten.

Er wordt al volop ingezet op kunstmatige intelligentie (AI). Onomkeerbaar, maar ook wel noodzakelijk! Ja, de invoering van AI in de bouw en het ontwerpen daarmee kan ook tot gevaarlijke situaties leiden als het niet zorgvuldig wordt geïmplementeerd en gevalideerd. Als de AI-algoritmes gebaseerd zijn op onvolledige of onjuiste data, kunnen er ontwerpfouten ontstaan die later tijdens de bouw en het beheren tot onveilige situaties leiden. Ons gedrag, maar ook de kennisontwikkeling in validatie, zal voor de toekomst heel belangrijk zijn op de inhoud, en aanvullend op houding en gedrag zal hierop moeten worden ingezet.

Het is tijd dat we dit gedrag erkennen voor wat het is: een strafbaar feit waarbij niet alleen de wet wordt overtreden, maar ook de fundamentele waarden van veiligheid en zorg voor elkaar wordt geschonden. Alleen door deze cultuur te veranderen, kunnen we een omgeving creëren waar iedereen veilig zijn werk kan doen.

Wegkijken voor de uitdagingen waarmee de maatschappij en het bedrijfsleven worstelen, zoals sociale én integrale veiligheid, klimaatverandering en technologische vooruitgang, leidt onvermijdelijk tot een diepere crisis. Opleidingsinstituten, waaronder ook het HTI spelen hierin een cruciale rol: zij vormen de sleutel tot verandering door de nieuwe en huidige generaties voor te bereiden op de toekomst.

Als we blijven vastzitten in achterhaalde methodes, ontneem je de samenleving haar potentieel. Vooruitkijken betekent echter verantwoordelijkheid nemen door te investeren in duurzame oplossingen, vernieuwingen in het onderwijs en het bewerkstelligen van gedragsverandering, zodat de maatschappij en organisaties kunnen floreren in een wereld die zich razendsnel ontwikkelt.

Willem van Dijk


Lid raad van advies HTI